Portail Wallonie.be| Portail Environnement| Fédération Wallonie-Bruxelles

1885 - Le Wachnet

Site de Grand Intérêt Biologique (SGIB)

Communes :Berloz, Waremme
Cantonnements DNF :Liège
Surface :20.47 ha
Coordonnées :X Lambert : 210558 - Y Lambert : 152836
Voir la localisation avec la cartographie dynamique
Rappel : toute circulation en dehors de la voie publique requiert l'accord préalable du propriétaire ou de son délégué.

Intro

Brève description

Le site du Wachnet s'étend en Hesbaye liégeoise, dans la vallée du Geer juste en amont de la petite ville de Waremme. Fin des années 2000, il a fait l'objet d'un aménagement écologique suite à des travaux de reprofilage du Geer. L'objectif principal est la récréation d'une mosaïque d'habitats semi-naturels et le développement d'outils pédagogiques favorisant la découverte de la biodiversité locale. Cet ensemble d'une vingtaine d'hectares est partagé entre des zones boisées, des fourrés, des prairies mésophiles et méso-hygrophiles, de petites étendues de marais et de roselière et des espaces en friche. On y trouve aussi trois plans d'eau de quelques ares auxquels s'ajoutent plusieurs mares moins étendues. Enfin, à l'extrémité orientale du site, une zone didactique (jardin entomologique, verger, ...) a été aménagée autour de la Maison de la Hesbaye, qui héberge également le musée Hexapoda. Malgré sa situation défavorable au sein d'une région très agricole, le Wachnet accueille une flore et une faune intéressantes dont l'inventaire est en cours depuis une dizaine d'années.

Carto

Régions naturelles

  • D0 - Hesbaye

Limites administratives

Ancienne(s) commune(s)SurfaceNouvelle(s) commune(s)Province(s)
Berloz0.53 haBERLOZLIEGE
Waremme19.94 haWAREMMELIEGE

Cantonnements DNF

Cantonnement(s)SurfaceDirection(s)
Liège20.47 haLiège

Mentions dans d'autres inventaires de sites

A compléter

Site classé

A compléter

Propriétaire(s)

Commune de Waremme.

Privé(s) Non  ONG Non  Communes Oui  Région Non  Autres publics Non

Gestionnaire

ENVIRONNEMENT ET PROGRES a.s.b.l., c/o Maison de Hesbaye, Rue de Grand-Axhe 45e, 4300 Waremme (Tél.: 019/33.93.75).

Espèces

Espèces de valeur patrimoniale

TaxonStatut de protectionListe rougeStatutAnnéeRep*ProtectionSource
Animaux - Vertébrés - Mammifères
Castor fiberOuiNon2017M. Gélon
Animaux - Vertébrés - Oiseaux
Alcedo atthisOuiNonNicheur2018Divers obs.
Rallus aquaticusOuiNon2008J.-Y. Baugnée, E. Bisteau
Tachybaptus ruficollisOuiNon2008Environnement et Progrès
Animaux - Vertébrés - Amphibiens
Alytes obstetricansOuiNon2008Environnement et Progrès
Bufo bufoOuiNon2008S. Delaitte
Ichthyosaura alpestrisOuiNon2008S. Delaitte
Lissotriton helveticusOuiNon2008Environnement et Progrès
Lissotriton vulgarisOuiNon2008S. Delaitte
Pelophylax kl. esculentusOuiNon2008S. Delaitte
Rana temporariaOuiNon2008S. Delaitte
Invertébrés - Insectes - Papillons diurnes
Aricia agestisNonNon2008J.-Y. Baugnée, E. Bisteau
Carcharodus alceaeNonNon2013Divers obs.
Melanargia galatheaNonNon2015D. D'Hulstère
Invertébrés - Insectes - Libellules
Crocothemis erythraeaNonNon2007G. Gama
Sympecma fuscaOuiNon2007G. Gama
Invertébrés - Insectes - Coléoptères - Coccinelles
Anisosticta novemdecimpunctata2008J.-Y. Baugnée, G. Motte
Invertébrés - Insectes - Diptères
Tropidia scita2007G. Gama
Plantes - Plantes supérieures
Berula erecta2008J.-Y. Baugnée, E. Bisteau
Butomus umbellatus2015Divers obs.
Ceratophyllum demersum2008J.-Y. Baugnée, G. Motte
Epipactis helleborine2015Divers obs.
Lamium maculatum2017M. Gélon

Commentaires sur la faune

Mammifères (divers obs., 2006-2018): Capreolus capreolus, Castor fiber, Lepus europaeus, Mustela nivalis, Oryctolagus cuniculus, Sciurus vulgaris, Vulpes vulpes.

Oiseaux (divers obs., 2006-2018): Accipiter nisus, Acrocephalus scirpaceus, Aegithalos caudatus, Alcedo atthis, Alopochen aegyptiacus, Anas platyrhynchos, Ardea alba, Ardea cinerea, Buteo buteo, Carduelis cannabina, Carduelis chloris, Columba palumbus, Corvus corone, Corvus monedula, Dendrocopos major, Erithacus rubecula, Falco tinnunculus, Fulica atra, Gallinula chloropus, Garrulus glandarius, Parus ater, Parus caeruleus, Parus major, Parus palustris, Passer domesticus, Passer montanus, Phasianus colchicus, Phylloscopus collybita, Phylloscopus trochilus, Pica pica, Picus viridis, Prunella modularis, Rallus aquaticus, Regulus regulus, Streptopelia decaocto, Sturnus vulgaris, Sylvia atricapilla, Sylvia borin, Sylvia communis, Tachybaptus ruficollis, Troglodytes, troglodytes, Turdus merula, Turdus philomelos, Turdus viscivorus.

Amphibiens (divers obs., 2006-2018): Bufo bufo, Ichthyosaura alpestris, Lissotriton vulgaris, Pelophylax kl. esculentus, Rana temporaria.

Diptères (données G. Gama et F. Francis, 2007): Anasimyia transfuga, Chalcosyrphus nemorum, Cheilosia sp., Chrysotoxum cautum, Episyrphus balteatus, Eristalis arbustorum, Eristalis horticola, Eristalis nemorum, Eristalis pertinax, Eristalis tenax, Eristalinus sepulchralis, Helophilus pendulus, Helophilus trivittatus, Melanostoma mellinum, Melanostoma scalare, Meliscaeva cinctella, Myathropa florea, Parasyrphus sp., Platycheirus peltatus, Platycheirus rosarum, Rhingia campestris, Sphaerophaeria scripta, Syritta pipiens, Syrphus ribesii, Syrphus torvus, Syrphus vitripennis, Tropidia scita, Xylota segnis, Xylota sylvarum.

Lépidoptères (données G. Gama et F. Francis, 2007; G. Motte et J.-Y. Baugnée, 2008 + divers obs. 2008-2018): Aglais urticae, Carcharodus alceae, Coenonympha pamphilus, Colias croceus, Gonepteryx rhamni, Inachis io, Lycaena phlaeas, Maniola jurtina, Melanargia galathea (2015), Nymphalis polychloros (?), Papilio machaon, Pararge aegeria, Pieris brassicae, Pieris napi, Pieris rapae, Polyommatus icarus, Polygonia c-album, Thymelicus lineolus, Vanessa atalanta.

Odonates (données G. Gama et F. Francis, 2007 + divers obs. 2008-2018): Aeshna cyanea, Aeshna mixta, Anax imperator, Calopteryx splendens, Coenagrion puella, Cordulia aenea, Crocothemis erythraea, Enallagma cyathigerum, Erythromma najas, Ischnura elegans, Lestes viridis, Libellula depressa, Libellula quadrimaculata, Orthetrum cancellatum, Pyrrhosoma nymphula, Sympecma fusca, Sympetrum sanguineum, Sympetrum striolatum.

Orthoptères (J.-Y. Baugnée, 2008): Chorthippus brunneus, Chorthippus parallelus, Chrysochraon dispar, Conocephalus fuscus, Phaneroptera falcata, Tetrix undulata, Tettigonia viridissima.

Coléoptères (données G. Gama et F. Francis, 2007; J.-Y. Baugnée, 2008; B. Daigneux, 2013): Abax sp., Acupalpus sp., Adalia bipunctata, Adalia decempunctata, Agonum viduum, Aleochara brevipennis, Aleochara sp., Aleochara spadicea, Amara aenea, Amara communis, Amara familiaris, Amara lunicollis, Amara montivaga, Amara nitida, Amara ovata, Amara plebeja, Anchomenus dorsalis, Anisosticta novemdecimpunctata, Anotylus insecatus, Anotylus rugosus, Anotylus sculpturatus, Anotylus tetracarinatus, Anthobium (= Lathrimeum) atrocephalum, Anthobium (= Lathrimeum) melanocephalum, Anthobium (= Proteinus) unicolor, Asaphidion flavipes, Badister bipustulatus, Badister unipustulatus, Bembidion quadrimaculatum, Bisnius fimetarius (= Philonthus rigidicornis), Bledius crassicollis, Bledius gallicus, Bolitochara sp., Bryocharis cingulata, Carpelimus elongatulus, Chlaenius nigricornis, Chlaenius nitidulus, Clivina collaris, Clivina fossor, Coccinella septempunctata, Coprophilus striatulus, Diachromus germanus, Drusilla canaliculata, Elaphrus cupreus, Erichsonius signaticornis, Gabrius sp., Gabrius splendidulus, Gauropterus fulgidus, Gyrohypnus angustatus, Habrocerus capillaricornis, Harmonia axyridis, Harpalus affinis, Harpalus atratus, Harpalus attenuatus, Ilyobates sp., Lathrobium brunnipes, Lathrobium elongatum, Lathrobium fulvipenne, Leistus ferrugineus, Leistus fulvibarbis, Lesteva longoelytrata, Loricera pilicornis, Medon brunneus, Metallina lampros, Metopsia clypeata, Micropeplus staphylinoides, Mycetoporus angularis, Nebria brevicollis, Notiophilus biguttatus, Notiophilus quadripunctatus, Ocalea picata, Ocydromus bruxellensis (= Bembidion bruxellense), Ocypus fortunatarum, Ocypus (= Pseudocypus) fuscatus, Omalium rivulare, Othius punctulatus, Othius subuliformis (= myrmecophilus), Oxypoda sp., Oxypselaphus obscurus, Paederus riparius, Panagaeus bipustulatus, Panagaeus cruxmajor, Philochthus biguttatus (= Bembidion biguttatum), Philonthus carbonarius, Philonthus cognatus, Philonthus concinnus, Philonthus corruscus, Philonthus decorus, Philonthus intermedius, Philonthus laminatus, Philonthus marginatus, Philonthus micans, Philonthus politus, Philonthus rubripennis, Philonthus tenuicornis, Philonthus varians, Platydracus latebricola, Platydracus stercorarius, Platystethus cornutus, Poecilus cupreus, Poecilus versicolor, Propylea quatuordecimpunctata, Pseudoophonus rufipes, Psyllobora vigintiduopunctata, Pterostichus anthracinus, Pterostichus cristatus, Pterostichus diligens, Pterostichus madidus, Pterostichus melanarius, Pterostichus niger, Pterostichus nigrita, Pterostichus strenuus, Pterostichus vernalis, Quedius cinctus, Quedius fuliginosus, Quedius humeralis, Quedius levicollis, Quedius maurorufus, Quedius molochinus, Quedius xanthopus, Rugilus erichsonii, Rugilus rufipes, Rugilus similis, Sepedophilus littoreus (sub Cepadophilus littoreum - sic- in Daigneux et al 2018), Stenolophus mixtus, Stenolophus skrimshiranus, Stenolophus teutonus, Stenus bimaculatus, Stenus clavicornis, Stenus comma, Stenus gallicus, Stenus longitarsis, Stenus ochropus, Stenus providus, Stomis pumicatus, Synuchus nivalis, Tachinus corticinus (= collaris), Tachinus proximus, (Tachinus ruficolis???), Tachinus signatus, Tachyporus abdominalis, Tachyporus chrysomelinus, Tachyporus formosus, Tachyporus hypnorum, Tachyporus nitidulus, Tachyporus obtusus, Tachyporus pusillus, Tasgius ater, Tasgius melanarius (= Ocypus melanarius), Tasgius morsitans, Trechoblemus micros, Trechus rubens, Xantholinus gallicus, Xantholinus longiventris.

Commentaires sur la flore

Plantes supérieures (données J.-Y. Baugnée et E. Bisteau, 2008; M. Gélon 2017; I. Volont, 2015-2017): Acer campestre, Acer platanoides, Acer pseudoplatanus, Achillea millefolium, Aegopodium podagraria, Aesculus hippocastanum, Alcea rosea, Alnus glutinosa, Angelica sylvestris, Anthriscus sylvestris, Apium nodiflorum, Arctium lappa, Arctium minus, Arrhenatherum elatius, Artemisia vulgaris, Athyrium filix-femina, Berula erecta, Bidens frondosa, Butomus umbellatus, Caltha palustris, Calystegia sepium, Carduus crispus subsp. multiflorus, Carex hirta, Carpinus betulus, Centaurea jacea, Ceratophyllum dermersum, Circaea lutetiana, Cirsium arvense, Cirsium oleraceum, Cirsium palustre, Cirsium vulgare, Cornus mas (planté), Cornus sanguinea, Corylus avellana, Crataegus monogyna, Dactylis glomerata, Daucus carota, Deschampsia cespitosa, Dipsacus fullonum, Dryopteris filix-mas, Echinochloa crus-galli, Epilobium angustifolium, Epilobium hirsutum, Epilobium parviflorum, Epipactis helleborine, Equisetum arvense, Equisetum palustre, Eupatorium cannabinum, Euonymus europaeus (planté), Fagus sylvatica, Fallopia japonica, Festuca arundinacea, Filipendula ulmaria, Frangula alnus, Fraxinus excelsior, Galeopsis tetrahit, Galium aparine, Galium odoratum, Geranium pyrenaicum, Geranium robertianum, Geum urbanum, Glechoma hederacea, Glyceria fluitans, Hedera helix, Heracleum sphondylium, Holcus lanatus, Humulus lupulus, Hydrocotyle ranunculoides, Hypericum perforatum, Hypericum tetrapterum, Hypochaeris radicata, Impatiens glandulifera, Impatiens parviflora, Iris pseudacorus, Juncus articulatus, Juncus effusus, Juncus inflexus, Lactuca serriola, Lamium album, Lamium maculatum, Lamium purpureum, Lapsana communis, Lathyrus pratensis, Lathyrus tuberosus, Lemna minor, Leucanthemum vulgare, Lolium perenne, Lotus pedunculatus, Lycopus europaeus, Lysimachia nummularia, Lysimachia vulgaris, Lythrum salicaria, Malva alcea, Malva moschata, Matricaria maritima subsp. inodora, Melilotus albus, Melilotus officinalis, Mentha aquatiqua, Mentha arvensis, Mentha suaveolens, Mentha x villosa var. alopecuroides, Medicago lupulina, Moehringia trinervia, Myosotis scorpioides, Myosoton aquaticum, Nasturtium officinale, Origanum vulgare, Persicaria amphibia, Persicaria maculosa, Phalaris arundinacea, Phleum pratense, Phragmites australis, Plantago lanceolata, Plantago major, Poa annua, Poa trivialis, Populus alba, Populus tremula, Populus x canadensis, Primula elatior, Prunella vulgaris, Prunus avium, Prunus spinosa, Quercus robur, Ranunculus repens, Ranunculus sceleratus, Ribes nigrum (planté), Ribes rubrum, Ribes uva-crispa, Robinia pseudoacacia (planté), Rosa canina, Rubus sp., Rumex crispus, Rumex obtusifolius, Salix alba, Salix caprea, Salix cinerea, Salix viminalis, Salix x rubens, Sambucus nigra, Schoenoplectus lacustris, Scirpus sylvaticus, Scrophularia auriculata, Scrophularia nodosa, Silene dioica, Silene latifolia subsp. alba, Sinapis arvensis, Solanum dulcamara, Solidago gigantea, Sonchus arvensis, Sonchus oleraceus, Sonchus asper, Sorbus aucuparia, Sparganium erectum, Stachys palustris, Stachys sylvatica, Sisymbrium officinale, Sisymbrium altissimum, Symphytum officinale, Symphytum x uplandicum, Tanacetum vulgare, Taraxacum sp., Torilis japonica, Trifolium hybridum, Trifolium pratense, Trifolium repens, Tussilago farfara, Typha latifolia, Ulmus minor, Urtica dioica, Veronica anagallis-aquatica, Veronica beccabunga, Viburnum lantana (planté), Viburnum opulus, Vinca minor.

Algues: Chara vulgaris.

Espèces exotiques

Plantes: Aesculus hippocastanum, Alcea rosea, Bidens frondosa, Echinochloa crus-galli, Fallopia japonica, Hydrocotyle ranunculoides, Impatiens glandulifera, Impatiens parviflora, Melilotus albus, Populus x canadensis, Robinia pseudoacacia.

Animaux: Alopochen aegyptiacus, Harmonia axyridis, Phasianus colchicus.

Conservation

Objectifs de conservation

A compléter

Menaces

A compléter

Recommandations

A compléter

Plan de gestion

A compléter

Accès du public

A compléter

Détails

Description physique

Le site du Wachnet se situe en Hesbaye liégeoise, dans la vallée du Geer, à 2,5 km au sud-ouest du centre-ville de Waremme, à hauteur du village de Grand-Axhe. L'altitude du site est comprise entre 110 et 120 m.

Il prend place dans un paysage de grandes cultures au relief légèrement ondulé et reposant sur des sols limoneux particulièrement fertiles (limons éoliens). S'étendant de part et d'autre du Geer, sur une longueur d'un kilomètre environ, il est proche du complexe de décanteurs de la sucrerie de Hollogne-sur-Geer, situés 500 m plus en amont, et du château de Sélys et de son vaste parc paysager, juste en aval.

Du point de vue phytogéographique, le Wachnet est localisé dans le district brabançon.

Description biologique

Malgré le fait qu'il ait été malmené jusque récemment, notamment suite au reprofilage du Geer, le site du Wachnet a fait l'objet, au début de la décennie 2010, d'un programme de réaménagement écologique avec comme objectif la récréation d'une mosaïque d'habitats semi-naturels typiques de la vallée du Geer.

Ce site d'une vingtaine d'hectares est partagé entre des zones boisées, des fourrés, des prairies mésophiles et méso-hygrophiles, de petites étendues de marais et de roselière (principalement en rive gauche du Geer) et des espaces en friche. Des fragments de mégaphorbiaies nitrophiles et des groupes de saules occupent les berges de la rivière. On y trouve aussi trois plans d'eau principaux de 50-100 m de long auxquels s'ajoutent plusieurs mares peu étendues. Enfin, à l'extrémité orientale du site, une zone didactique (jardin entomologique, verger, ...) a été aménagée autour de la Maison de la Hesbaye, qui héberge également le musée Hexapoda.

La flore locale est particulièrement riche pour une région agricole comme la Hesbaye liégeoise. Jusqu'à présent, on y a recensé près de 180 espèces de plantes supérieures dont plusieurs ont un intérêt patrimonial particulier. Certaines ont cependant été plantées dans le cadre du réaménagement écologique du site. D'autres sont des invasives bien connues, comme la balsamine de l'Himalaya (Impatiens glandulifera).

Un aperçu de la faune du site du Wachnet est donné dans le guide du sentier écologique publiée par l'asbl Environnement et Progrès (COLLECTIF, 2007).

Parmi l'avifaune, on signale une soixantaine d'espèces nicheuses ou présentes régulièrement sur le site, dont le martin-pêcheur (Alcedo atthis), le pic vert (Picus viridis), le grèbe castagneux (Tachybaptus ruficollis), l'épervier d'Europe (Accipiter nisus), la rousserolle effarvatte (Acrocephalus scirpaceus), etc.

Les amphibiens sont représentés au moins par la grenouille verte (Pelophylax kl. esculentus), la grenouille rousse (Rana temporaria), le crapaud commun (Bufo bufo), le triton alpestre (Ichthyosaura alpestris) et le triton ponctué (Lissotriton vulgaris). Le signalement de deux autres espèces, le crapaud accoucheur (Alytes obstetricans) et le triton palmé (Lissotriton helveticus) demande confirmation. D'autres taxons sont potentiellement présents, notamment la grenouille rieuse (Pelophylax ridibundus), actuellement souvent plus commune que les autres grenouilles vertes.

L'étude de l'entomofaune a été initiée par un premier inventaire réalisé en 2007 par "chasse" à vue et à l'aide de différents types de pièges (bacs jaunes notamment). Les auteurs de cette étude (GAMA et FRANCIS, 2008) ont pu identifier 5 espèces de coléoptères Coccinellidae, 14 espèces de lépidoptères rhopalocères, 13 espèces d'odonates dont le leste brun (Sympecma fusca), et 29 diptères Syrphidae dont Anasimyia transfuga, Tropidia scita et Platycheirus rosarum, pour ne citer que les espèces les mieux représentatives des zones humides.

En outre, en septembre 2008, la coccinelle des roseaux (Anisosticta novemdecimpunctata) a été observée au bord de la petite mare et des chenilles de la grisette (Carcharodus alceae) ont été trouvées sur mauve musquée dans la prairie à l'ouest de la roselière.

Plusieurs espèces d'orthoptères ont été notées sur le site, dont le phanéroptère commun (Phaneroptera falcata) et le criquet des clairières (Chrysochraon dispar), peu commun et très localisé en Hesbaye.

Plus récemment, en 2013, un inventaire des coléoptères actifs à la surface du sol à l'aide de pièges d'activité (pitfall traps) a permis la collecte de 57 espèces de Carabidae et 92 espèces - après corrections nomenclaturales - de Staphylinidae (Daigneux et al. 2018) au sein de huit stations différentes: bois, prairie sèche, haie plantée en bordure de cultures, écotone prairie/champ, abords de rivière, prairie humide, mare et roselière. Les espèces dominantes dans les pièges étaient, pour les Staphylinidae: Omalium rivulare (avec plus de 22% du total), Anotylus sculpturatus, Anotylus rugosus, Tachinus signatus et Micropeplus staphylinoides, et pour les Carabidae: Pterostichus madidus, Pterostichus melanarius, Pterostichus diligens, Pterostichus niger, Philochthus biguttatus (= Bembidion biguttatum), Nebria brevicollis, Notiophilus biguttatus. Selon les auteurs de cette étude, aucune rareté n'a été détectée, toutes les espèces étant fréquentes et s'adaptent bien aux milieux perturbés. Cependant, on soulignera la présence dans cet inventaire d'espèces considérées comme rares par DESENDER et al. (2008), tels que Panagaeus bipustulatus, Notiophilus quadripunctatus, Badister unipustulatus, Diachromus germanus, Harpalus attenuatus, Harpalus atratus, Trechus rubens, Amara montivaga, Amara nitida, avec une mention spéciale pour Chlaenius nitidulus et Stenolophus skrimshiranus, deux taxons quasi absents de Wallonie et très menacés en Flandre, donc de grand intérêt patrimonial!

Monument naturel

A compléter

Monument historique

A compléter

Histoire du site

A compléter

Divers

Sources

OFFH

Répondants de l'information

Maison de Hesbaye, Rue de Grand-Axhe 45e, 4300 Waremme.

G. MOTTE, E. BISTEAU & J.-Y. BAUGNEE (SPW/DGARNE/DEMNA/DNE/OFFH).

Date de la dernière modification de la fiche

2019-03-18