Portail Wallonie.be| Portail Environnement| Fédération Wallonie-Bruxelles

2102 - Ruisseau de Gäertchen - Petit Vivier

Site de Grand Intérêt Biologique (SGIB)

Communes :Arlon, Etalle, Habay
Cantonnements DNF :Arlon, Habay-la-Neuve
Surface :220.9 ha
Coordonnées :X Lambert : 244180 - Y Lambert : 42772
Voir la localisation avec la cartographie dynamique
Rappel : toute circulation en dehors de la voie publique requiert l'accord préalable du propriétaire ou de son délégué.

Intro

Brève description

S'étendant en Lorraine entre les villages de Hachy et de Vance, cette belle zone bocagère de 220 ha, encore bien préservée, est drainée par les ruisseaux de Gäertchen et de Rodenbach, qui s'écoulent vers le sud où ils rejoignent les marais de la Haute Semois. Le site est limité au nord par l'autoroute A4-E411 (mise en service en 1988), au sud par la Chaussée romaine dite Brunehaut, à l'ouest par la route de Habay et enfin à l'est par un chemin de campagne, la Kohlenweg. Il s'agit d'un espace semi-naturel de très haute valeur paysagère qui se distingue par la quasi absence d'urbanisation (à l'exception de deux constructions dans le quart sud-ouest) et une structuration de la couverture végétale très variée, avec des haies, des bosquets feuillus et résineux, des prairies pâturées et de fauche, des fossés, des talus, des dépressions humides, des mardelles et autres mares. Et du point de vue biologique, cet ensemble remarquable revêt également un intérêt exceptionnel, comme en témoigne la présence de nombreuses espèces végétales et animales rares et menacées. La majeure partie de ce bocage est inscrite au réseau Natura 2000 dans le site BE34057 dénommé «Marais de la Haute-Semois et Bois de Heinsch». Plusieurs parcelles sont gérées par l'association Natagora et constituent la réserve naturelle agréée dite «Petit Vivier», d'une superficie de 10,77 ha. Certaines prairies et mares bénéficient en outre de mesures agro-environnementales.

Carto

Régions naturelles

  • M0 - Lorraine belge

Limites administratives

Ancienne(s) commune(s)SurfaceNouvelle(s) commune(s)Province(s)
HachyARLON (partim ???)LUXEMBOURG
VanceETALLELUXEMBOURG

Cantonnements DNF

Cantonnement(s)SurfaceDirection(s)
ArlonArlon
Habay-la-NeuveArlon

Mentions dans d'autres inventaires de sites

A compléter

Site classé

A compléter

Propriétaire(s)

Privé(s) Oui  ONG Oui  Communes Oui  Région Non  Autres publics Non

Sites protégés

Code du siteNom du siteSurface
6777Petit Vivier10.77 ha

Espèces

Espèces de valeur patrimoniale

TaxonStatut de protectionListe rougeStatutAnnéeRep*ProtectionSource
Animaux - Vertébrés - Oiseaux
Anthus pratensisOuiOuiNicheur2021Divers obs.
Ardea albaOuiNonHiv.-migr. (1-10 ex.)2021Divers obs.
Circus cyaneusOuiOuiHiv.-migr.2021Divers obs.
Gallinago gallinagoOuiOuiHiv. (1-20 ex.)2021D. Cavelier, A. Laudelout
Lanius collurioOuiNonNicheur2021R. Dujardin et al.
Lanius excubitorOuiOuiHivernant2019R. Dujardin, J.-L. Mairesse
Lymnocryptes minimusOuiNonHiv.2021D. Cavelier
Milvus migransOuiOui2021Divers obs.
Milvus milvusOuiOuiPrésence régulière2021Divers obs.
Pernis apivorusOuiNonNicheur possible2021Divers obs.
Animaux - Vertébrés - Amphibiens
Bufo bufoOuiNon2003J.-P. Jacob
Ichthyosaura alpestrisOuiNon2018Divers obs.
Lissotriton helveticusOuiNon2018Divers obs.
Lissotriton vulgarisOuiNon2018Divers obs.
Pelophylax kl. esculentusOuiNon2018Divers obs.
Rana temporariaOuiNon2018Divers obs.
Triturus cristatusOuiOui2018Divers obs.
Animaux - Vertébrés - Reptiles
Zootoca viviparaOuiNon2003E. Graitson
Invertébrés - Insectes - Papillons diurnes
Apatura irisNonNon2019H. Baltus
Aporia crataegiNonNon2020J.-C. Berguet, S. Terweduwe
Brenthis inoNonNon2020J.-C. Berguet, S. Terweduwe
Carterocephalus palaemonNonNon2017J.-C. Berguet
Cupido argiadesNonOui2020H. Baltus
Cyaniris semiargusNonNon2017J.-C. Berguet
Leptidea juvernicaNonNon2012J.-L. Renneson
Lycaena disparOuiOui2019Divers obs.
Lycaena tityrusNonNon2019Divers obs.
Melanargia galatheaNonNon2019Divers obs.
Melitaea cinxiaOuiNon2020J. Couckuyt
Melitaea diaminaNonNon2020J.-C. Berguet, S. Terweduwe
Plebejus argusNonOui2019H. Baltus
Satyrium ilicisNonOui2017J.-C. Berguet
Invertébrés - Insectes - Libellules
Lestes dryasOuiOui2008G. Motte
Orthetrum coerulescensOuiNon2020K. Janssens
Invertébrés - Insectes - Coléoptères
Dytiscus marginalis2018Divers obs.
Invertébrés - Insectes - Hyménoptères
Anthidium oblongatum2021H. Baltus
Bombus humilis2021H. Baltus
Bombus ruderarius2021H. Baltus
Bombus sylvarum2019H. Baltus
Bombus veteranus2019H. Baltus
Dasypoda hirtipes2019H. Baltus
Invertébrés - Insectes - Hémiptères
Ranatra linearis2018M. Colautti, P. Verté
Plantes - Plantes supérieures
Callitriche hamulata1997D. Thoen
Carex canescens1992D. Thoen
Carex diandra1992D. Thoen
Carex flava2019H. Baltus
Carex hostiana2005F. Guyon, P. Verté
Carex rostrata1992D. Thoen
Carum carvi2009P. Verté
Centaurium erythraea2010A. Remacle
Colchicum autumnale2015Divers obs.
Comarum palustre2009D. Thoen, P. Verté
Dactylorhiza majalis2021Divers obs.
Eriophorum angustifolium1992D. Thoen
Eriophorum vaginatum2009D. Thoen, P. Verté
Lemna trisulca2009D. Thoen, P. Verté
Menyanthes trifoliata2009D. Thoen, P. Verté
Oenanthe peucedanifolia2010P. Verté
Ophioglossum vulgatum2005P. Verté
Orchis morio60-130 pieds2021P. Verté
Persicaria bistorta2021Divers obs.
Platanthera bifolia2021P. Verté
Potamogeton pusillus1992P.B. d'Enghien
Ranunculus circinatus2003D. Thoen & F. Guyon
Ranunculus peltatus2009D. Thoen et al., P. Verté
Ranunculus penicillatus1992D. Thoen & F. Guyon
Scorzonera humilis2017D. Thoen, F. Guyon, P. Verté
Selinum carvifolia2008P. Goffart
Serratula tinctoria2010D. Thoen, P. Verté
Silaum silaus2021D. Thoen & F. Guyon + divers obs.
Stellaria palustris2003D. Thoen & F. Guyon
Succisa pratensis2021Divers obs.
Trifolium fragiferum2010A. Remacle
Utricularia australis2009P. Verté
Vaccinium oxycoccos2003D. Thoen & F. Guyon
Veronica scutellata1992D. Thoen
Viola palustris2003D. Thoen & F. Guyon

Commentaires sur la faune

Mammifères : Felis catus, Lepus europaeus, Meles meles, Mustela erminea, Procyon lotor, Talpa europaea, Vulpes vulpes.

Oiseaux : Alopochen aegyptiaca, Ardea alba, Buteo buteo, Circus cyaneus, Gallinago gallinago (hiv.), Lanius collurio, Lanius excubitor, Lymnocryptes minimus, Milvus migrans, Milvus milvus, Pernis apivorus, Saxicola rubetra (migr.), Turdus torquatus (migr.).

Reptiles : Zootoca vivipara.

Amphibiens : Bufo bufo, Ichthyosaura alpestris, Lissotriton helveticus, Lissotriton vulgaris, Pelophylax kl. esculentus, Rana temporaria, Triturus cristatus.

Papillons diurnes : Aglais urticae, Anthocharis cardamines, Apatura iris, Aphantopus hyperantus, Aporia crataegi, Araschnia levana, Brenthis ino, Carterocephalus palaemon, Coenonympha pamphilus, Cupido argiades, Cyaniris semiargus, Gonepteryx rhamni, Inachis io, Leptidea juvernica, Leptidea sinapis, Lycaena dispar, Lycaena phlaeas, Lycaena tityrus, Maniola jurtina, Melanargia galathea, Melitaea cinxia, Melitaea diamina, Ochlodes sylvanus, Pararge aegeria, Pieris napi, Pieris rapae, Plebejus argus, Polygonia c-album, Polyommatus icarus, Pyronia tithonus, Satyrium ilicis, Thymelicus lineola, Thymelicus sylvestris, Vanessa atalanta, Vanessa cardui.

Libellules : Aeshna cyanea, Anax imperator, Calopteryx virgo, Coenagrion puella, Ischnura elegans, Lestes dryas, Libellula depressa, Orthetrum coerulescens, Pyrrhosoma nymphula, Sympetrum sanguineum.

Orthoptères : Conocephalus fuscus, Stethophyma grossum, Tettigonia viridissima,

Commentaires sur la flore

Plantes vasculaires (données FUL + DEMNA + divers obs. 1992-2021): Achillea millefolium, Achillea ptarmica, Aethusa cynapium, Agrostis stolonifera, Ajuga reptans, Alisma plantago-aquatica, Alnus glutinosa, Alopecurus geniculatus, Alopecurus pratensis, Angelica sylvestris, Anthoxanthum odoratum, Anthriscus sylvestris, Arrhenatherum elatius, Artemisia vulgaris, Athyrium filix-femina, Avenula pubescens, Betula pubescens, Briza media, Calamagrostis epigejos, Callitriche hamulata, Callitriche platycarpa, Caltha palustris, Calystegia sepium, Capsella bursa-pastoris, Cardamine pratensis, Carex acuta, Carex acutiformis, Carex canescens, Carex demissa, Carex diandra, Carex disticha, Carex flacca, Carex flava, Carex hirta, Carex hostiana, Carex nigra, Carex ovalis, Carex pallescens, Carex panicea, Carex rostrata, Carex sylvatica, Carex vesicaria, Carum carvi, Centaurea jacea, Centaurium erythraea, Cerastium fontanum, Cirsium arvense, Cirsium oleraceum, Cirsium palustre, Cirsium vulgare, Colchicum autumnale, Comarum palustre, Convolvulus arvensis, Crataegus monogyna, Crepis biennis, Cynosurus cristatus, Dactylis glomerata, Dactylorhiza majalis, Daucus carota, Deschampsia cespitosa, Dryopteris carthusiana, Dryopteris filix-mas, Eleocharis palustris, Elymus repens, Epilobium hirsutum, Epilobium montanum, Epilobium obscurum, Epilobium palustre, Equisetum arvense, Equisetum palustre, Eriophorum angustifolium, Eriophorum vaginatum, Eupatorium cannabinum, Festuca pratensis, Filipendula ulmaria, Fragaria vesca, Fraxinus excelsior, Galeopsis tetrahit, Galium album (= mollugo subsp. erectum), Galium aparine, Galium mollugo, Galium palustre, Galium uliginosum, Galium verum, Geranium molle, Geranium robertianum, Geum urbanum, Glechoma hederacea, Glyceria fluitans, Heracleum sphondylium, Holcus lanatus, Holcus mollis, Hypericum dubium, Hypericum perforatum, Iris pseudacorus, Juncus acutiflorus, Juncus conglomeratus, Juncus effusus, Juncus inflexus, Lapsana communis, Lathyrus pratensis, Lemna minor, Lemna trisulca, Leontodon autumnalis, Leontodon hispidus, Leucanthemum vulgare, Linum catharticum, Lolium perenne, Lotus corniculatus, Lotus pedunculatus, Luzula multiflora, Lychnis flos-cuculi,Lycopus europaeus, Lysimachia nummularia, Lysimachia vulgaris, Lythrum salicaria, Malus sylvestris, Malva neglecta, Matricaria discoidea, Matricaria recutita, Medicago lupulina, Mentha aquatica, Menyanthes trifoliata, Molinia caerulea, Myosotis laxa subsp. cespitosa, Myosotis scorpioides, Oenanthe peucedanifolia, Ononis repens, Ophioglossum vulgatum, Orchis morioPersicaria bistorta, Persicaria lapathifolia, Persicaria maculosa, Phalaris arundinacea, Phleum pratense, Picea abies, Pimpinella major, Pimpinella saxifraga, Plantago lanceolata, Plantago major, Plantago media, Platanthera bifolia, Poa annua, Poa trivialis, Polygonum aviculare, Populus tremula, Populus x canadensis, Potamogeton pusillus (1992), Potentilla anserina, Potentilla erecta, Primula veris, Prunella vulgaris, Prunus padus, Prunus spinosa, Quercus robur, Ranunculus acris, Ranunculus circinatus, Ranunculus flammula, Ranunculus peltatus, Ranunculus penicillatus, Ranunculus repens, Rosa arvensis, Rubus fruticosus s.l., Rubus idaeus, Rumex acetosa, Rumex crispus, Rumex obtusifolius, Salix alba, Salix aurita, Salix caprea, Salix cinerea, Salix triandra, Sanguisorba minor, Scirpus sylvaticus, Scorzonera humilis, Scrophularia nodosa, Selinum carvifolia, Senecio erucifolius, Senecio jacobaea, Senecio vulgaris, Serratula tinctoria, Silaum silaus, Solanum dulcamara, Sonchus oleraceus, Sorbus aucuparia, Sparganium erectum, Stellaria media, Stellaria palustris, Sysimbrium officinale, Tanacetum vulgare, Taraxacum sp., Torilis japonica, Tragopogon pratensis, Trifolium dubium, Trifolium fragiferum, Trifolium hybridum, Trifolium pratense, Trifolium repens, Trisetum flavescens, Tussilago farfara, Urtica dioica, Utricularia australis, Vaccinium oxycoccos, Valeriana dioica, Valeriana officinalis, Verbascum nigrum, Veronica agrestis, Veronica hederifolia, Veronica scutellata, Viburnum opulus, Vicia cracca, Vicia sepium, Viola palustris.

Espèces exotiques

Plantes: Picea abies.

Animaux: Alopochen aegyptiaca, Felis catus, Procyon lotor

Conservation

Objectifs de conservation

Protection d'une zone bocagère de très grand intérêt paysager et biologique, en majeure partie inscrite dans le réseau Natura 2000. De plus, environ 10,7 ha sont sous statut de réserve naturelle agréée (Natagora), et plusieurs parcelles font l'objet de mesures agro-environnementales.

Restauration d'habitats et d'espèces d'intérêt communautaire (Lycaena dispar, Triturus cristatus, prairies humides oligotrophes, e.a.).

Menaces

Début d'urbanisation.

Enrésinement.

Intensification agricole.

Recommandations

Protection intégrale de l'ensemble du périmètre.

Plan de gestion

Un plan de gestion détaillé pour la RNA du Petit Vivier est disponible auprès de Natagora.

Accès du public

A compléter

Détails

Description physique

Le site s'étend en Lorraine, entre les villages de Hachy (commune de Habay) et de Vance (commune d'Etalle), à environ 10 km à l'ouest d'Arlon.

Cette zone bocagère occupe les têtes de sources des ruisseaux de Gäertchen, du Rodenbach (ou Routbaach) et du ruisseau du Pré au Chêne, tous les trois affluents ou sous-affluents de rive droite de la Semois qui s'écoule à peine 1 km plus au sud.

Physiquement, cette zone est délimitée par plusieurs voiries: au nord, l'autoroute A4-E411, mise en service en 1988, au sud l'antique chaussée romaine dite Brunehaut, à l'ouest la route Habay-Vance, et à l'est par un chemin de campagne, la Kohlenweg. A l'intérieur de ce quadrilatère de 220 ha, le paysage est préservé et l'urbanisation quasiment inexistante, en dehors de deux constructions dans le coin sud-ouest (un hangar agricole construit à la fin des années 1990 au bord de la route d'Habay, et un autre bâti en 2009 le long de la chaussée romaine) et une habitation plus ancienne dans le coin nord-est, au croisement de la Kohlenweg et de la rue de Hachy. Le site est en outre traversé d'est en ouest par une ligne électrique haute tension de 70 kV. Le relief local est légèrement vallonné et culmine à 360-365 m d'altitude.

Description biologique

S'étendant entre Hachy et Vance, le site occupe la zone bocagère drainée par les ruisseaux de Gäertchen et de Rodenbach et est limité au nord par l'autoroute A4-E411, au sud par la Chaussée romaine dite Brunehaut, à l'ouest par la route de Habay et enfin à l'est par un chemin de campagne, la Kohlenweg. Paysagèrement, il s'agit d'un espace semi-naturel de très haute valeur en raison de la quasi absence d'urbanisation (à l'exception de deux constructions dans le quart sud-ouest) sur l'ensemble de ses 220 ha, mais également du fait de la structure très variée de la couverture végétale, constituée de haies, de bosquets, de prairies pâturées et de fauche, de fossés, de talus, de dépressions humides, de mardelles et autres mares. Et du point de vue floristique, cet ensemble remarquable est d'un intérêt exceptionnel, comme bien démontré par les relevés effectués durant les années 1990 par les botanistes de la FUL Arlon (actuellement ULiège) et plus récemment dans le cadre de la cartographie du site Natura 2000. En effet, plus de 200 espèces de plantes vasculaires y ont été notées dont un grand nombre d'éléments à haute valeur patrimoniale.

Initialement, la présente fiche (n° 2102) ne concernait qu'un complexe de prairies humides de 9,5 ha occupant le centre du périmètre. Celui-ci est à présent étendu à l'ensemble de l'espace compris entre les voiries précitées, et englobe donc les ex-SGIB codés 2063, 2067, 2068, 2077, 2108. Plusieurs parcelles pour une surface totale de 10,7 ha, toutes localisées en dehors des contours initiaux de ces SGIB, constituent la réserve naturelle agréée du Petit Vivier, gérée par Natagora.

Prairies du ruisseau de Gäertchen (X 244395 - Y 42730)

Complexe de groupements prairiaux disposés de part et d'autre du Gäertchen, sur environ 9,5 ha, en fonction de la nature et du gradient d'humidité du substrat, allant de la prairie oligotrophe à molinie (Molinia caerulea) sur marnes calcaires, à la prairie de fauche, différents types de roselières et de magnocariçaies.

Les relevés effectués en juin 1997 par F. Guyon (FUL-Arlon) regroupent

- des espèces de prairies oligotrophes avec Primula veris, Carex panicea, Carex pallescens, Scorzonera humilis, Silaum silaus, Arrhenatherum elatius, Potentilla erecta, Molinia caerulea, Luzula multiflora, Succisa pratensis, Serratula tinctoria, Stellaria palustris, Dactylorhiza majalis, Carex vesicaria, Carex acuta, Carex nigra, Carex hostiana, Colchicum autumnale, Ranunculus flammula, Galium palustre, etc.

- des espèces de roselières et de mégaphorbiaies dont Angelica sylvestris, Phalaris arundinacea, Scirpus sylvaticus, Filipendula ulmaria ainsi que le petit hélophyte Eleocharis palustris.

- des espèces de prairies de fauche humides comme Deschampsia cespitosa, Lychnis flos-cuculi, Juncus acutiflorus, Ranunculus repens, Caltha palustris, Carex hirta, Juncus effusus, Carex disticha, ...

- des espèces de bas-marais acides à Ranunculus flammula, Carex rostrata, Comarum palustre, Valeriana dioica, Stellaria palustris, ...

Le rare Oenanthe peucedanifolia y a été noté en 2010 (obs. P. Verté - DEMNA).

Mardelle de Hachy sud (X 244586 - Y 42806)

Cette minuscule mardelle de moins de 5 ares est située en prairie, à environ 150 m de la rive droite du ruisseau du Rodenbach. Une grange est présente à 10 m de la mare, laquelle est actuellement très bien éclairée et protégée des vents du nord par une longue rangée d'épicéas à sous-bois envahi par les épineux. Cependant, durant les années 2000-2010, les saules se sont fortement développés et avec eux l'ombrage de la mardelle.

D'après les relevés datant de mai 1992 (D. Thoen - FUL), la végétation comporte diverses espèces typiques des milieux oligo-mésotrophes dont:

- un groupement d'hydrophyte à Ranunculus peltatus et Ranunculus circinatus (davantage eutrophile).

- un groupement flottant à Lemna minor.

- des éléments de bas-marais acides et de jonçaies à Carex nigra, Veronica scutellata, Galium palustre, Ranunculus flammula, Juncus effusus, Myosotis scorpioides, ...

- des herbiers amphibies à Glyceria fluitans et Callitriche platycarpa.

- une frange rivulaire à Sparganium erectum, Carex acuta, Ranunculus repens, Lysimachia nummularia, Salix alba, Cardamine pratensis, ...

En mai 2009 (époque où la mare était fort ombragée par les saules), ont en outre été notées quelques espèces supplémentaires : Carex vesicaria, Alisma plantago-aquatica, Solanum dulcamara, Lycopus europaeus, Iris pseudacorus.

Mardelle de Hachy nord (X 244508 - Y 42909)

Cette mardelle boisée et partiellement atterrie, d'une trentaine d'ares, est située 100 m à peine au nord-ouest de la mardelle de Hachy sud, au-delà de la rangée d'épicéas. Jusqu'en 2010, elle était accolée à une parcelle d'épicéas qui a depuis été exploitée et reconvertie en prairie. Cette dépression se présente donc maintenant comme un petit bosquet isolé en prairie mais relié au reste du bocage par deux haies libres.

Cette mardelle est assez unique en Lorraine de par sa végétation turficole. On y observe en effet diverses plantes des bas-marais et des tourbières acides, dont Carex canescens, Carex diandra, Carex rostrata, Eriophorum vaginatum, Eriophorum angustifolium, Menyanthes trifoliata, Stellaria palustris, Vaccinium oxycoccos, Viola palustris, Comarum palustre, Veronica scutellata, ...

Les parties encore sous eau accueillent des herbiers de Callitriche hamulata, Ranunculus peltatus, Ranunculus penicillatus, ainsi qu'un groupement flottant à Lemna minor.

On observe également des éléments de roselières et de magnocariçaie avec notamment Lysimachia vulgaris, Equisetum palustre, Carex acutiformis, Alisma plantago-aquatica, Sparganium erectum, Filipendula ulmaria, Dryopteris carthusiana, Iris pseudacorus, Juncus inflexus, Lycopus europaeus, etc.

La végétation arborée comprend une saussaie marécageuse à Salix cinerea et Salix aurita, et un fragment de boulaie sur tourbe.

Mardelles du Kolenweg (X 244065 - Y 42413)

Cette petite mardelle arrondie de 4,5 ares est localisée en bordure de prairie, le long d'un chemin agricole venant de la Chaussée Brunehaut. Une seconde mare, de dimension comparable, se trouve 80 m plus à l'est, dans la même prairie.

La mardelle ouest, partiellement sous eau et accessible au bétail au début des années 1990, est remarquable par son peuplement d'utriculaires, plantes «carnivores» aquatiques partout très rares en Wallonie. La détermination de l'espèce est souvent délicate, P.B. d'Enghien signalant la plante observée en 1992 comme Utricularia vulgaris-australis, tandis qu'en 2009, P. Verté tranche pour Utricularia australis.

Outre cette population d'utriculaire, d'autres hydrophytes sont notés comme Ranunculus peltatus, Lemna trisulca, Lemna minor.

Les parties atterries sont colonisées par diverses espèces des roselières, des jonçaies, des bas-marais et des prairies humides sur sols compacts: Alopecurus geniculatus, Glyceria fluitans, Eleocharis palustris, Sparganium erectum, Menyanthes trifoliata, Carex vesicaria, Juncus acutiflorus, Juncus effusus, Alisma plantago-aquatica, Potentilla anserina, Ranunculus repens, Ranunculus flammula, Myosotis laxa subsp. cespitosa, Juncus conglomeratus, Iris pseudacorus, Carex pallescens, Carum carvi (2009), Filipendula ulmaria, Cardamine pratensis, etc.

A certaines époques (par ex. durant les années 2000), des fourrés de Salix aurita ont eu le loisir de se développer dans les zones délaissées par le bétail.

La mardelle est, plus fortement atterrie et davantage ombragée par les saules (Salix alba en particulier), est moins intéressante du point de vue botanique. Les utriculaires en sont apparemment absentes. Les relevés effectués en 1992 (P.B. d'Enghien - FUL) puis en 2009 (P. Verté - DEMNA) regroupent notamment Glyceria fluitans, Ranunculus peltatus, Carex vesicaria, Alopecurus geniculatus, Filipendula ulmaria, Galium palustre, Juncus effusus, Juncus inflexus, Lotus pedunculatus, Stellaria palustris (1992), Alisma plantago-aquatica, Lathyrus pratensis.

Mardelle de la chaussée Brunehaut (X 243506 - Y 42042)

Cette minuscule mardelle d'à peine deux ares s'étend en prairie à 50 m à l'est de la route d'Habay, un peu au nord du croisement avec la Chaussée Brunehaut (au nord du lieu-dit «Derrière l'Aclos du Mâre»).

La mare est ombragée par plusieurs saules blancs (Salix alba). Malgré tout, la présence d'une végétation aquatique à potamot fluet (Potamogeton pusillus) marque l'intérêt du site qui est menacé par une certaine banalisation de son environnement (constructions récentes au nord et au sud). L'occurrence actuelle de ce rare potamot mériterait cependant d'être confirmée.

La végétation comporte également d'autres plantes aquatiques telles que Callitriche hamulata, Callitriche platycarpa, Lemna trisulca, Lemna minor, Ranunculus peltatus.

Les abords sont colonisés par diverses herbacées comme Stellaria palustris, Glyceria fluitans, Alopecurus geniculatus, Eleocharis palustris, Juncus acutiflorus, Juncus effusus, Juncus inflexus, Urtica dioica, Epilobium palustre, Potentilla anserina, Carex hirta, Carex disticha, Veronica scutellata, Lychnis flos-cuculi, Sparganium erectum, etc.

D'autres mardelles existent dans les limites du site mais on manque d'informations à leur sujet et une seule a été inventoriée jusqu'ici. Celle-ci est située environ 220 m au nord de la Chaussée Brunehaut, au sein d'une prairie en bordure orientale d'une plantation d'épicéas; en 2012, elle faisait l'objet d'une MAE et le relevé effectué à cette époque (C. Dopagne - aCREA) comportait les espèces herbacées suivantes: Cirsium palustre, Galium aparine, Glyceria fluitans, Juncus effusus, Lemna minor, Mentha aquatica, Scirpus sylvaticus, Urtica dioica, Cirsium arvense, Lotus pedunculatus, Galeopsis tetrahit, Epilobium sp., Lysimachia vulgaris. Cette dépression partiellement atterrie est colonisée par un bosquet de saules (Salix caprea, Salix alba).

Prairie humide à l'est de La Sagnette (X 243602 - Y 43235)

Cette belle prairie de fauche humide et peu amendée s'étend sur 1,8 ha, dans le coin nord-ouest du périmètre, à la source nord du Gäertchen. Elle se distingue par sa population d'orchis de mai (Dactylorhiza majalis) et de scorsonère des prés (Scorzonera humilis).

Plusieurs relevés réalisés successivement en 1998 (F. Guyon - FUL), 2008 (P. Goffart - DEMNA) et 2010-2015 (P. Verté - DEMNA) ont bien démontré le grand intérêt floristique de la zone, avec des espèces telles que Serratula tinctoria, Scorzonera humilis, Dactylorhiza majalis, Selinum carvifolia, Colchicum autumnale, Carex panicea, Succisa pratensis, Potentilla erecta, Cirsium oleraceum, Comarum palustre, etc.

Par ailleurs, une belle population d'orchis bouffon (Orchis morio) s'épanouit dans une prairie maigre située plus près de la route d'Habay, en compagnie de Scorzonera humilis.

Prairies enclavées du Petit Vivier (X 243655 - Y 42765)

Cette zone située à la marge occidentale du site, entre la route de Habay et le ruisseau de Gäertchen, correspond à la plus vaste des parcelles de la RNA dite du «Petit Vivier». Elle regroupe sur près de 6 ha une belle mosaïque de prairies maigres plus ou moins humides, de prés de fauche humides et de mégaphorbiaies, enclavées par des bosquets ou entourées de haies et de fourrés selon les endroits.

La flore inventoriée durant les années 2000-2010 illustre bien l'intérêt et de la diversité de ces prairies: Colchicum autumnale, Silaum silaus, Achillea ptarmica, Carex nigra, Carex panicea, Selinum carvifolia, Oenanthe peucedanifolia, Galium palustre, Galium uliginosum, Primula veris, Centaurea jacea, Lotus corniculatus, Potentilla erecta, Alopecurus pratensis, Holcus lanatus, Cirsium palustre, Eupatorium cannabinum, Ranunculus acris, Succisa pratensis, Carex vesicaria, Lychnis flos-cuculi, Cirsium oleraceum, Filipendula ulmaria, Angelica sylvestris, Ophioglossum vulgatum, Scorzonera humilis, Dactylorhiza majalis, Carex hostiana, Vicia cracca, Equisetum palustre, Myosotis scorpioides, Deschampsia cespitosa, Caltha palustris, Persicaria bistorta, Phalaris arundinacea, Rumex acetosa, Carex disticha, Carex ovalis, Valeriana officinalis, Avenula pubescens, Ajuga reptans, Briza media, Lathyrus pratensis, Pimpinella saxifraga, Caltha palustris, Molinia caerulea, Glyceria fluitans, Heracleum sphondylium, Hypericum dubium, Carex acuta, Trifolium pratense, Anthriscus sylvestris, Galium verum, Galium album (= mollugo subsp. erectum), Epilobium obscurum, Epilobium palustre, Anthoxanthum odoratum, Agrostis stolonifera, Epilobium hirsutum, Carex flacca, Leontodon autumnalis, Lotus pedunculatus, Lysimachia vulgaris, Senecio erucifolius, Carex demissa, Cynosurus cristatus, Calamagrostis epigejos, Leucanthemum vulgare, Lolium perenne, etc.

La présence d'une végétation rudérale se remarque ici et là, notamment là où le sol a été remué, avec Urtica dioica, Galium aparine, Tanacetum vulgare, Plantago major, Rumex obtusifolius, Veronica agrestis, Aethusa cynapium, Poa annua, Geum urbanum, Geranium molle, Polygonum aviculare, Veronica hederifolia, Capsella bursa-pastoris, Sonchus oleraceus, Matricaria discoidea, Matricaria recutita, Sysimbrium officinale, Artemisia vulgaris, Equisetum arvense, Persicaria maculosa, ...

Les parties boisées et embroussaillées abritent Alnus glutinosa, Salix alba, Fraxinus excelsior, Prunus spinosa, Crataegus monogyna, Populus tremula, Salix caprea, Malus sylvestris, Sorbus aucuparia, Salix triandra, Viburnum opulus, etc.

Replat calcaire le long de la E411

Entre le haut du talus de l'autoroute et la petite route qui la longe parallèlement au sud, s'étend un replat s'étirant sur 1300 m pour 5 à 15 mètres de largeur par endroits. Cette zone thermophile repose sur un substrat calcaire oligotrophe qui explique la présence d'une végétation particulièrement remarquable composée d'un mix d'espèces de molinion, de prairie maigre de fauche et de pelouse calcaire. Les relevés effectués en 2010 (A. Remacle) et 2019 (H. Baltus) en plusieurs points de ce replat regroupent entre autres Silaum silaus, Centaurium erythraea, Trifolium fragiferum ou encore Carex flava, aux côtés de Juncus conglomeratus, Potentilla anserina, Fragaria vesca, Carex pallescens, Plantago media, Linum catharticum, Sanguisorba minor, Leontodon hispidus, Avenula pubescens, Hypericum perforatum, Lotus corniculatus, Tragopogon pratensis, Ononis repens, Convolvulus arvensis, Leucanthemum vulgare, Galium mollugo, Daucus carota, Crepis biennis, Carex flacca, Arrhenatherum elatius, etc. La présence de l'orchidée Platanthera bifolia est également notée dans la partie est de ce replat.

Ce secteur très fleuri durant l'été s'avère fort attractif pour les insectes pollinisateurs (abeilles solitaires, e.a.). Des dépôts de fumiers y sont cependant réguliers et constituent un facteur d'eutrophisation du milieu, au détriment de la flore des prés maigres.

Monument naturel

A compléter

Monument historique

A compléter

Histoire du site

A compléter

Divers

Sources

FUL

DEMNA

NATAGORA

Répondants de l'information

D. THOEN & F. GUYON (Fondation Universitaire Luxembourgeoise, ARLON)

P. VERTE (SPW-DEMNA-DNE)

H. BALTUS (Natagora)

Date de la dernière modification de la fiche

2022-02-23