Portail Wallonie.be| Portail Environnement| Fédération Wallonie-Bruxelles

743 - Anciennes carrières de Vance et de Sampont

Site de Grand Intérêt Biologique (SGIB)

Synonymes :Carrière du Grand Haut de Villers et carrière de Vance
Communes :Arlon, Etalle
Cantonnements DNF :Arlon
Surface :8.14 ha
Coordonnées :X Lambert : 245524 - Y Lambert : 40883
Voir la localisation avec la cartographie dynamique
Rappel : toute circulation en dehors de la voie publique requiert l'accord préalable du propriétaire ou de son délégué.

Intro

Brève description

Localisé en Lorraine, le site est constitué de deux carrières de sable désaffectées et contigues s'étendant le long de la route N83, entre les villages de Vance et de Sampont. Il abrite des biotopes variées et intéressants: étang bordé d'une roselière, falaise et talus sableux, pelouses sur sable, friches sèches, fourrés de genêts, etc. Plusieurs plantes rares y sont présentes comme le corynéphore (Corynephorus canescens), la laîche jaunâtre (Carex flava), la jasione (Jasione montana), l'épipactis brun-rouge (Epipactis atrorubens). Les vastes plages nues ou encore peu colonisées par la végétation sont très favorables aux Hyménoptères aculéates ainsi qu'à de nombreux coléoptères psammophiles. Le plan d'eau abrite une riche faune d'odonates. Le site représente également un refuge de choix pour les reptiles.

Carto

Régions naturelles

  • M0 - Lorraine belge

Limites administratives

Ancienne(s) commune(s)SurfaceNouvelle(s) commune(s)Province(s)
Hachy7.4 haARLON (partim ???)LUXEMBOURG
Vance0.74 haETALLELUXEMBOURG

Cantonnements DNF

Cantonnement(s)SurfaceDirection(s)
Arlon8.14 haArlon

Mentions dans d'autres inventaires de sites

A compléter

Site classé

Site non classé.

Propriétaire(s)

Privé(s) Oui  ONG Non  Communes Non  Région Non  Autres publics Non

Espèces

Espèces de valeur patrimoniale

TaxonStatut de protectionListe rougeStatutAnnéeRep*ProtectionSource
Animaux - Vertébrés - Oiseaux
Acrocephalus scirpaceusOuiNonNicheur1995J.-P. Jacob
Charadrius dubiusOuiNonNicheur1995J.-P. Jacob
Gallinula chloropusOuiNonNicheur1995J.-P. Jacob
Phoenicurus ochrurosOuiNonNicheur1995J.-P. Jacob
Riparia ripariaOuiNonNicheur (quelques couples)1995J.-P. Jacob
Animaux - Vertébrés - Amphibiens
Bufo bufoOuiNonReproduction2000J.-P. Jacob
Pelophylax kl. esculentusOuiNonReproduction2000J.-P. Jacob
Animaux - Vertébrés - Reptiles
Coronella austriacaOuiOui
Lacerta agilisOuiOuiReproduction2008AA. Remacle
Invertébrés - Insectes - Papillons diurnes
Aporia crataegiNonNon1995A. Remacle
Coenonympha arcaniaNonOui1995J.-P. Jacob
Cupido minimusNonNon1995A. Remacle
Melanargia galatheaNonNon1995A. Remacle
Plebejus argusNonOui1995A. Remacle
Invertébrés - Insectes - Coléoptères
Cicindela hybrida2002A. Remacle
Haeterius ferrugineus2005M. Delwaide, Y. Thieren
Invertébrés - Insectes - Orthoptères
Decticus verrucivorus2014J.-P. Jacob, A. Remacle
Metrioptera bicolor1995J.-P. Jacob
Myrmeleotettix maculatus2002A. Remacle
Oedipoda caerulescens1995J.-P. Jacob
Omocestus viridulus1995J.-P. Jacob
Stenobothrus lineatus1995J.-P. Jacob
Invertébrés - Insectes - Hyménoptères
Alysson spinosus1995A. Remacle
Ammophila pubescens1995A. Remacle
Andrena vaga1995A. Remacle
Anthidium punctatum1995A. Remacle
Colletes cunicularius>6000 nids1995A. Remacle
Dasypoda hirtipes1995A. Remacle
Holopyga generosa1995A. Remacle
Nysson niger1995A. Remacle
Panurgus calcaratus1995A. Remacle
Podalonia affinis1995A. Remacle
Plantes - Plantes supérieures
Carex flavaquelques m2 (hangar)2008A. Remacle
Centaurium erythraea2008A. Remacle
Centaurium pulchellum>100 pieds2008A. Remacle
Corynephorus canescens2008A. Remacle
Epipactis atrorubens2008A. Remacle
Epipactis helleborine2002A. Remacle
Genista pilosa1995A. Remacle
Jasione montana2008A. Remacle

Nombre d'espèces confidentielles en plus de celles citées ci-dessus : 1

Commentaires sur la faune

Odonates (données GT Gomphus, 1999-2004): Aeshna cyanea, Aeshna grandis, Anax imperator, Calopteryx splendens, Coenagrion puella, Cordulia aenea, Enallagma cyathigerum, Gomphus pulchellus, Ischnura elegans, Lestes viridis, Orthetrum cancellatum, Orthetrum coerulescens, Platycnemis pennipes, Somatochlora flavomaculata, Somatochlora metallica, Sympecma fusca, Sympetrum striolatum, Sympetrum vulgatum.

Lépidoptères rhopalocères (données GT Lycaena, 2002-2006): Aglais urticae, Anthocharis cardamines, Apatura iris, Aphantopus hyperantus, Aporia crataegi, Araschnia levana, Boloria selene, Coenonympha arcania, Coenonympha pamphilus, Cupido minimus, Gonepteryx rhamni, Inachis io, Issoria lathonia, Lasiommata megera, Leptidea sinapis, Lycaena phlaeas, Maniola jurtina, Melanargia galathea, Melitaea cinxia, Ochlodes sylvanus, Pararge aegeria, Pieris brassicae, Pieris napi, Pieris rapae, Plebejus argus, Polygonia c-album, Polyommatus icarus, Satyrium ilicis, Thymelicus lineola, Thymelicus sylvestris, Vanessa atalanta, Vanessa cardui.

Orthoptères (données A. Remacle et J.-P. Jacob, 1995): Chorthippus biguttulus, Chorthippus brunneus, Chorthippus parallelus, Decticus verrucivorus, Metrioptera bicolor, Myrmeleotettix maculatus, Nemobius sylvestris, Oedipoda coerulescens, Omocestus viridulus, Stenobothrus lineatus, Tettigonia viridissima,

Hyménoptères Aculéates (données A. Remacle, 1995): Alysson spinosus, Ammophila pubescens, Ammophila sabulosa, Andrena flavipes, Andrena hattorfiana, Andrena vaga, Anoplius infuscatus, Anoplius viaticus, Anthidium punctatum, Caliadurgus fasciatellus, Cerceris rybyensis, Colletes cunicularius, Crabro peltarius, Crossocerus wesmaeli, Dasypoda hirtipes, Elampus panzeri, Hedychridium ardens, Hedychrum nobile, Hedychrum rutilans, Holopyga generosa, Lindenius albilabris, Nysson niger, Oxybelus bipunctatus, Panurgus calcaratus, Philanthus triangulum, Podalonia affinis, Podalonia hirsuta, Proanthidium oblongatum, Trypoxylon clavicerum.

Coléoptères (données J.-M. Warlet 1950-2007; M. Delwaide et Y. Thieren 1999-2008): Ablattaria laevigata, Acrotona exigua, Agonum (Europhilus) gracile, Agriotes lineatus, Amara bifrons, Amara cursitans, Amara curta, Amara tibialis, Anomala dubia, Anostirus castaneus, Anthaxia salicis, Anthocomus coccineus, Anthonomus rectirostris, Anthonomus rubi, Apion frumentarium, Aromia moschata, Asaphidion pallipes, Astenus gracilis, Auleutes epilobii, Axinotarsus pulicarius, Baris artemisiae, Bledius erraticus, Brachonyx pineti, Brachysomus echinatus, Bradycellus harpalinus, Broscus cephalotes, Calathus erratus, Calathus melanocephalus, Calomicrus circumfusus, Carabus cancellatus, Carabus convexus, Carabus nemoralis, Carabus problematicus, Carcinops pumilio, Cassida azurea, Cassida margaritacea, Cassida nobilis, Cassida sanguinolenta, Cassida vittata, Cathormiocerus aristatus, Cerocoma schaefferi, Ceutorhynchus cochleariae, Ceutorhynchus erysimi, Ceutorhynchus rapae, Ceutorhynchus roberti, Ceutorhynchus sulcicollis, Chilothorax pictus, Chrysolina cerealis, Chrysolina haemoptera, Chrysolina hyperici, Chrysolina sanguinolenta (= marginalis), Chrysolina varians, Cortodera humeralis, Crypticus quisquilius, Cryptocephalus aureolus, Cryptocephalus fulvus, Cryptocephalus labiatus, Cryptocephalus marginatus, Cryptocephalus moraei, Cryptocephalus nitidulus, Cryptocephalus ocellatus, Cryptocephalus quadripustulatus (?), Cryptocephalus rufipes, Cryptocephalus sericeus (?), Cryptocephalus vittatus, Cteniopus flavus, Cychrus caraboides, Cyphocleonus trisulcatus, Cytilus sericeus, Diastictus vulneratus, Dinothenarus (Parabemus) fossor, Donacia cinerea, Dorytomus rufatus (= Eteophilus rufulus), Dyschirius angustatus, Endomychus coccineus, Galeruca tanaceti, Glocianus distinctus (= Ceutorhynchus marginatus), Gonioctena decemnotata (= Phytodecta rufipes), Gonioctena viminalis, Gonodera luperus, Haeterius ferrugineus, Harpalus anxius, Harpalus rubripes, Helianthemapion aciculare, Hoplia philanthus (= farinosa), Hypera miles (= pedestris), Hypera plantaginis, Hypoganus inunctus (= cinctus), Larinus sturnus, Leiodes cinnamomeus, Leistus ferrugineus, Licinus depressus, Liparus coronatus, Lycoperdina bovistae, Magdalis memnonia, Magdalis rufa, Margarinotus ventralis, Masoreus wetterhallii, Mecinus pyraster, Melanimon tibiale, Melanotus villosus (= rufipes), Meloe rugosus, Melolontha hippocastani, Metoecus paradoxus, Metopsia clypeata, Microplontus campestris, Mogulones geographicus, Mogulones larvatus, Mogulones raphani (= Ceuthorhynchus symphyti), Morychus aeneus, Mycetaea subterranea (= hirta), Nanophyes marmoratus, Nedyus quadrimaculatus, Neoglocianus maculaalba, Notiophilus germinyi, Notoxus monoceros, Oberea oculata, Ocydromus (Peryphus) bruxellensis, Ocydromus (Peryphus) tetracolus, Ocypus ophthalmicus, Omaloplia ruricola, Omosita depressa, Orchestes pilosus, Orobitis cyanea, Orthocerus clavicornis, Orthochaetes setiger, Otiorhynchus ligustici, Otiorhynchus ovatus, Otiorhynchus porcatus, Otiorhynchus scaber, Pachybrachys hieroglyphicus, Paromalus flavicornis, Philonthus carbonarius, Philonthus cognatus, Philopedon plagiatum, Phosphuga atrata, Polydrusus confluens, Psammodius asper (=sulcicollis), Pseudoophonus griseus, Ptomaphagus varicornis, Quedius fuliginosus, Quedius lateralis, Quedius persimilis, Rabigus pullus, Rhinoncus castor, Rhyssemus germanus, Saperda carcharias, Saperda populnea, Saperda scalaris, Saprinus semistriatus, Saprinus subnitescens, Scaphidium quadrimaculatum, Scaphium immaculatum, Sciodrepoides watsoni, Serica brunnea, Sibinia pyrrhodactyla (= potentillae), Sibinia subelliptica, Simplocaria semistriata, Smaragdina affinis, Smaragdina aurita, Stenus atratulus, Stenus impressus, Strophosoma capitatum, Strophosoma faber, Strophosoma melanogrammum, Strophosoma sus (= lateralis), Sunius melanocephalus, Syntomus foveatus, Syntomus truncatellus, Tachyporus chrysomelinus, Tachyporus hypnorum, Tachys parvulus, Trachyphloeus bifoveolatus, Trachyphloeus scabriculus, Trachyphloeus spinimanus, Trachys minutus, Trechus quadristriatus, Trichosirocalus rufulus, Trichosirocalus troglodytes, Tychius aureolus, Tychius junceus (= flavicollis), Tychius lineatulus, Tychius polylineatus, Tychius schneideri, Xantholinus longiventris, Zyras limbatus.

Commentaires sur la flore

Phanérogames (données A. Remacle 1995 et 2008): Achillea millefolium, Acinos arvensis, Alnus glutinosa, Anthoxanthum odoratum, Anthyllis vulneraria, Arenaria serpyllifolia, Arrhenatherum elatius, Artemisia vulgaris, Betula pendula, Betula pubescens, Calamagrostis epigejos, Cardaminopsis arenosa, Carex flava (2008), Centaurea scabiosa, Centaurium erythraea (2008), Centaurium pulchellum (2008), Cerastium arvense, Cerastium semidecandrum, Cirsium arvense, Conyza canadensis, Corynephorus canescens, Crepis capillaris, Cytisus scoparius, Dactylis glomerata, Echium vulgare, Epilobium angustifolium, Epipactis atrorubens, Epipactis helleborine, Equisetum arvense, Erigeron acer, Erigeron annuus, Erodium cicutarium, Erophila verna, Euphorbia cyparissias, Fagus sylvatica, Galium verum, Genista pilosa, Helianthus cf laetiflorus, Herniaria glabra, Hieracium lachenalii, Hieracium pilosella, Hieracium umbellatum, Hypericum perforatum, Hypochaeris radicata, Impatiens glandulifera, Jasione montana, Knautia arvensis, Larix decidua, Leontodon hispidus, Leucanthemum vulgare, Linaria vulgaris, Lotus corniculatus, Luzula campestris, Medicago lupulina, Melilotus albus, Myosotis ramosissima, Oenothera biennis, Phragmites australis, Picea abies, Pimpinella saxifraga, Pinus sylvestris, Plantago lanceolata, Poa compressa, Populus tremula, Potamogeton sp., Potentilla neumanniana, Ranunculus subgen. Batrachium, Reseda lutea, Rhinanthus minor , Rumex acetosella, Sanguisorba minor, Saxifraga granulata, Scabiosa columbaria, Sedum acre, Senecio jacobaea, Silene vulgaris, Solidago gigantea, Tanacetum vulgare, Thlaspi arvense, Thymus pulegioides, Trifolium arvense, Trifolium campestre, Trifolium dubium, Tussilago farfara, Typha latifolia, Valeriana repens, Verbascum nigrum, Vicia cracca, Vicia sativa, Viola tricolor.

Espèces exotiques

Plantes: Aster sp., Conyza canadensis, Erigeron annuus, Helianthus cf. laetiflorus, Impatiens glandulifera, Oenothera biennis, Solidago gigantea.

Conservation

Objectifs de conservation

Le site constitué de deux carrières voisines appartenant au même propriétaire mériterait d'urgence un statut de protection en raison de la présence de milieux rares (pelouses à corynéphore), d'une riche entomofaune (odonates, hyménoptères psammophiles) et d'une population de lézard agile.

Menaces

- Reprise de l'activité extractive (prélèvements effectués en 1999 par la SETIM).
- Boisement spontané.
- Dépôts sauvages de déchets.
- Piétinement.

Recommandations

- Statut de protection urgent !
- Contrôle des ligneux.
- Contrôle de l'accès (barrières aux entrées).

Plan de gestion

Anciens sites d'extraction aujourd'hui à l'abandon, mais faisant encore l'objet de dépôts de remblais.

Accès du public

Propriété privée.

Détails

Description physique

Le site est constitué de deux anciennes carrières contiguës et est localisé en Lorraine, le long de la route N83 Arlon-Florenville, aux confins des anciennes communes de Vance et de Hachy (la plus grande partie étant toutefois située sur le territoire de cette dernière). Inclus dans une zone de très grand intérêt biologique, il est bordé au nord de la route par le marais de Sampont, au sud par le camp militaire de Lagland. A l'est, le long de cette même route, s'étend une carrière toujours active.

Les deux carrières ont été creusées à flanc de colline dans les grès et sables calcarifères du sinémurien, à une altitude d'environ 350 m. La Semois coule à moins de 250 m au nord du site.

L'état du site décrit ci-dessous se base sur des observations effectuées durant les années 1990 (A. Remacle).

A. Partie occidentale (= vieille carrière de Vance):

La falaise principale, composée de grès alternant avec des bancs de sable, est parallèle à l'axe routier et se prolonge dans la carrière voisine; elle est exposée au nord. Cette ancienne carrière comprend de façon simplifiée:
- un petit pré sec envahi de Cytisus scoparius et de bouleaux au niveau de la route (près de l'abribus);
- une partie limitée au sud et à l'ouest par la falaise principale, couverte d'une pelouse sur sol sec très discontinue, en partie colonisée (surtout à l'ouest) par des pins et des bouleaux;
- une étendue plane de sable meuble (avec pierres) à l'est, faiblement colonisée par la végétation;
- un replat très peu arboré dominant la mare, colonisé surtout par une végétation de pelouse sèche;
- une mare allongée le long de la route, de 2-4 ares.
En 1999, des prélèvements de sables ont été effectués par la société SETIM, principalement dans la partie basse qui a par conséquent été fortement remaniée.

B. Parties centrale et orientale (= carrière du Grand Haut de Villers):

Le site est en grande partie occupé par une pièce d'eau d'un ha environ, limitée vers le sud par une falaise subverticale (± 15 m de hauteur) parallèle à la route, vers l'ouest et l'est par un rail de sécurité installé en bordure d'étang et vers le nord par un talus sableux/pierreux surmonté d'un chemin qui longe le site parallèlement à la route.
La partie hors eau de la carrière peut être divisée en trois secteurs:
- au nord de l'étang, le secteur A qui comprend essentiellement le chemin et ses bordures, ainsi que le talus donnant sur la pièce d'eau; la végétation ligneuse jeune y est assez dispersée;
- à l'est de l'étang et à l'ouest du chemin montant vers la carrière de Transchier et le bois de Fouches, le secteur B qui comprend une étendue plane où sont stockées d'anciens engins d'exploitation et vers l'est un entrepôt entouré d'un treillis. Une petite partie de ce secteur (vers l'étang) commençait à être couverte en été 1995 de tas de terre et de sable;
- au sud-est, le secteur C, plus ou moins plat vers l'est et en pente (ascendante) vers l'ouest (jusqu'à un champ). Le sol, globalement fort dénudé, est sableux avec des pierres et graviers par endroits. La partie sud comprend de nombreux tas assez nus. Ce secteur est envahi par de jeunes ligneux.

Fréquentation du site: tout à fait ouvert et accessible à partir de la route, le site fait l'objet de divers dépôts ponctuels (surtout dans la partie supérieure) mais reste globalement assez propre; il semble fréquenté par certains engins motorisés (motos et VTT).

Description biologique

La flore de la carrière a été décrite par A. REMACLE (1995) dans le cadre de l'inventaire des carrières et sablières désaffectées de Wallonie.

A. Partie occidentale (= ancienne carrière de Vance):

La végétation ligneuse, encore jeune, est surtout abondante au pied de la falaise et à l'un ou l'autre endroit: Pinus sylvestris, Betula pendula, mais aussi Picea abies, Larix decidua, Populus tremula, Fagus sylvatica, avec Cytisus scoparius et quelques Genista pilosa. De jeunes arbres commencent à envahir la falaise. Présence de Viola tricolor et Linaria vulgaris, notamment, sur la falaise, ainsi que Hieracium lachenalii, Valeriana repens, quelques hampes d'Epipactis atrorubens et une trentaine d'Epipactis helleborine au pied de celle-ci.

Le petit pré en bordure de route comprenait en 1995 Centaurea scabiosa, Achillea millefolium, Cirsium arvense, Crepis capillaris, Hypochaeris radicata, Erigeron acer, Echium vulgare, Hypericum perforatum, Trifolium campestre, Lotus corniculatus, Thymus pulegioides, Sanguisorba minor, Arrhenatherum elatius, Dactylis glomerata, ...

Ailleurs, le site présente un sol assez nu, colonisé par diverses plantes de pelouses sur sol sec: e.a. Hieracium pilosella, Hypochoeris radicata, Senecio jacobaea, Leontodon hispidus, Erigeron acer, Centaurea scabiosa, Scabiosa columbaria, Hypericum perforatum, Jasione montana, Acinos arvensis, Sedum acre, Anthyllis vulneraria, Vicia sativa, Trifolium arvense, T. campestre, Lotus corniculatus, Silene vulgaris, Cerastium semidecandrum, C. arvense, Arenaria serpyllifolia, Pimpinella saxifraga, Euphorbia cyparissias, Potentilla neumanniana, Erophila verna, Cardaminopsis arenosa, Galium verum, Luzula campestris, Corynephorus canescens (0,5 m2 en 1995), Poa compressa, Cladonia sp., mousses. On y trouve aussi Oenothera biennis, Echium vulgare, Equisetum arvense, Melilotus albus, Vicia cracca, Artemisia vulgaris, Erigeron annuus, Conyza canadensis, Hieracium umbellatum, Achillea millefolium, Leucanthemum vulgare, Knautia arvensis, Plantago lanceolata, Epipactis helleborine (quelques hampes), Saxifraga granulata, Thlaspi arvense, Calamagrostis epigejos,...

La végétation de la mare n'a pas été inventoriée.

B. Parties centrale et orientale (= carrière du Grand Haut de Villers):

La falaise est de plus en plus colonisée par les ligneux: jeunes Picea abies, Pinus sylvestris et feuillus.
L'étang est entouré de façon très discontinue par de jeunes ligneux: principalement Salix div. sp., Betula pendula et Betula pubescens, quelques Alnus glutinosa. Dans l'eau, plusieurs massifs de Phragmites australis et de Typha latifolia, Potamogeton sp., Ranunculus (Batrachium) sp. Présence de carpes.

Le secteur A est envahi par une végétation ligneuse de plus en plus abondante: Pinus sylvestris, Salix div. sp., Betula pendula, Betula pubescens (vers l'étang), Cytisus scoparius et Genista pilosa (peu abondant au total); vers la route, jeunes Populus tremula et ronciers. La végétation herbacée y est très discontinue et surtout composée d'espèces de pelouses sèches et d'espèces pionnières des milieux anthropiques. On y a relevé: Cardaminopsis arenosa (très abondant à certains endroits), Arabidopsis thaliana, Erophila verna, Silene vulgaris, Cerastium semidecandrum, C. arvense, Arenaria serpyllifolia, Anthyllis vulneraria, Melilotus albus, Medicago lupulina, Trifolium arvense, T. campestre, Genista pilosa, Thymus pulegioides, Acinos arvensis, Rhinanthus minor (belle station), Rumex acetosella, Hypericum perforatum, Sedum acre, Euphorbia cyparissias, Erodium cicutarium, Scabiosa columbaria, Hypochaeris radicata, Erigeron acer, E. annuus, Senecio jacobaea, Achillea millefolium, Artemisia vulgaris, Taraxacum, Tanacetum vulgare, Tussilago farfara, Reseda lutea, Echium vulgare, Myosotis ramosissima, Verbascum nigrum, Anthoxanthum odoratum, Corynephorus canescens (3 m2 en 2002), Poa compressa, Epipactis helleborine, Epipactis atrorubens, Equisetum arvense, ...
Le secteur B, le plus remanié, est pauvre en végétation (e.a. Cardaminopsis arenosa).

Le secteur C est envahi par de jeunes Pinus sylvestris, Betula et Picea abies. On y trouve nombre de plantes du secteur A: e.a. Cardominopsis arenosa, Cerastium arvense, Herniaria glabra, Potentilla neumanniana, Anthyllis vulneraria, Trifolium dubium, Sedum acre, Centaurea scabiosa, Scabiosa columbaria, Hieracium pilosella, Acinos arvensis, Epilobium angustifolium. Vers l'est de ce secteur, au sud du chemin, plage de Corynephorus canescens (12-15 m2 en 1995).

En 2008 (obs. A. REMACLE), de petites ornières étaient présentes près du hangar dans la partie orientale du site (en zone Natura 2000 !), avec Carex flava (quelques m2), Centaurium pulchellum, Centaurium erythraea, ...

La faune des deux carrières n'a jamais fait l'objet de synthèses bien qu'elles aient été souvent visitées par les naturalistes, notamment entomologistes.

Le plan d'eau héberge un cortège d'odonates assez riche, avec au moins 18 espèces recensées durant les années 1999-2004, dont certaines rares comme Orthetrum coerulescens, Somatochlora flavomaculata (probablement en provenance du marais de Sampont), Sympecma fusca (données du GT Gomphus).

Selon la base de données du GT Lycaena, plus de 30 espèces de Lépidoptères rhopalocères y ont été observées depuis 2002, notamment le rare thécla de l'yeuse (Satyrium ilicis) et la mélitée du plantain (Melitaea cinxia). Le site abritait jadis aussi l'azuré du serpolet (Phengaris arion) (dernière observation en 1989).

Le site est très riche en Hyménoptères aculéates (obs. A. Remacle). Au printemps, on y observe une agrégation spectaculaire de nids de l'abeille Colletes cunicularius (> 6.000 nids en 1995), surtout concentrés dans les zones sableuses dépourvues de ligneux ainsi que sur le talus dominant l'étang. Sur celui-ci sont présentes également une petite colonie d'Andrena vaga (>50 nids) ainsi que la banale Andrena flavipes. En été, une vaste population du sphécide Philanthus triangulum (> 500 nids en 1994) est notée vers l'est du site. De nombreuses autres espèces s'y reproduisent, dont les abeilles Andrena hattorfiana, Panurgus calcaratus, Dasypoda hirtipes, Anthidium punctatum, Proanthidium oblongatum, les sphécides Ammophila sabulosa, Ammophila pubescens, Podalonia affinis, Podalonia hirsuta, Alysson spinosus, Crabro peltarius, Crossocerus wesmaeli, Lindenius albilabris, Nysson niger, Oxybelus bipunctatus, Cerceris rybyensis, Trypoxylon clavicerum, les pompiles Anoplius infuscatus, Anoplius viaticus et Caliadurgus fasciatellus, les chrysidides Elampus panzeri, Hedychridium ardens, Hedychrum nobile, Hedychrum rutilans, Holopyga generosa.

Les coléoptères ont été inventoriés par J.-M. Warlet de 1950 à 2007 et plus récemment par M. Delwaide et Y. Thieren de 1999 à 2008, suivant des méthodes habituelles que sont la chasse à vue et au filet et le tamisage de litière (DELWAIDE & THIEREN, 2010). Près de 190 espèces y ont été recensées parmi lesquelles figurent de nombreux éléments intéressants, rares ou même peut-être disparus en Wallonie, certaines captures anciennes n'ayant plus été répétées par la suite. Des 30 espèces de Carabidae, on peut retenir plus particulièrement Broscus cephalotes, Calathus erratus, Carabus cancellatus, Carabus convexus, Agonum (Europhilus) gracile, Amara bifrons, Amara cursitans, Amara tibialis, Pseudoophonus griseus, Notiophilus germinyi, Tachys parvulus, Syntomus truncatellus, Asaphidion pallipes, Masoreus wetterhallii, Licinus depressus, Harpalus anxius, Dyschirius angustatus. Plusieurs de ces carabes sont typiquement psammicoles et sont rares et très localisées en Wallonie. Parmi les «lamellicornes» se distinguent Anomala dubia, Psammodius asper (=sulcicollis), Omaloplia ruricola, Melolontha hippocastani, Diastictus vulneratus. Deux espèces de Cerambycidae méritent mention, à savoir Aromia moschata, pas vraiment rare mais légalement protégé en Région wallonne, et Cortodera humeralis, espèce rarement rencontrée sur le territoire belge où la majorité des données est surtout confinée à la Lorraine. Les Chrysomelidae comprennent divers représentants remarquables comme Cassida azurea, Cassida margaritacea, Cassida nobilis, Cassida sanguinolenta, Pachybrachys hieroglyphicus, Cryptocephalus rufipes, Chrysolina sanguinolenta (= marginalis), Gonioctena decemnotata. Des mentions douteuses de Cryptocephalus quadripustulatus et de Cryptocephalus sericeus sont également détaillées DELWAIDE & THIEREN (2010), la présence de ces deux espèces restant en effet à confirmer en Belgique. De nombreux Curculionioidea ont été récoltés dont Helianthemapion aciculare, Mogulones larvatus, Strophosoma faber, Sibinia subelliptica, Trichosirocalus rufulus, Tychius polylineatus, Trachyphloeus spinimanus, Orobitis cyanea, Neoglocianus maculaalba, Baris artemisiae, Cyphocleonus trisulcatus, Strophosoma sus (= lateralis), Auleutes epilobii, etc. La présence de Philopedon plagiatum est à confirmer car cette espèce typique des dunes littorales à Ammophila arenaria n'a été signalée que de la côte belge et de Campine. Enfin, deux espèces rares de Meloidae, Meloe rugosus et Cerocoma schaefferi, ne furent observées que très occasionnellement dans les années 1950 et ne sont peut-être plus présentes sur le site. Il faut encore mentionner les observations de l'Histeridae Haeterius ferrugineus en 1999 et 2005 (DELWAIDE & THIEREN, 2010). Le statut de cette rare espèce myrmécophile, vivant dans les nids de Formica et de Lasius, a récemment fait l'objet d'une synthèse par PARMENTIER et al. (2023).

Monument naturel

A compléter

Monument historique

A compléter

Histoire du site

Occupation du site au 18e siècle:
Occupation du site avant exploitation:
Ancien exploitant:
Matériau(x) extrait(s): grès et sable.
Déroulement de l'exploitation:
Autorisation: 1948, 1956.
Fin: 1960.
Réaffectation prévue (dans autorisation):
Réaffectation effective: laissé en l'état.

Divers

Sources

SABLIERES

Répondants de l'information

A. REMACLE (FUSAGx). - J.-P. JACOB (AVES).

Date de la dernière modification de la fiche

2015-03-23