Portail Wallonie.be| Portail Environnement| Fédération Wallonie-Bruxelles

3653 - Spèche

Site de Grand Intérêt Biologique (SGIB)

Synonymes :Pré d'Auffe
Communes :Walhain
Cantonnements DNF :Nivelles
Surface : ha
Coordonnées :X Lambert : 173052 - Y Lambert : 148507
Voir la localisation avec la cartographie dynamique
Rappel : toute circulation en dehors de la voie publique requiert l'accord préalable du propriétaire ou de son délégué.

Intro

Brève description

Le site de « Spèche » s'étend en Hesbaye brabançonne à l'est du village de Nil-Saint-Martin, sur le territoire de la commune de Walhain. S'inscrivant au sein d'une vaste plaine agricole, aux abords du Nil, cette zone inondable d'environ 8 hectares s'est révélée être ces dernières années l'un des sites les plus intéressants du Brabant wallon pour l'observation des oiseaux migrateurs. Ceux-ci sont particulièrement attirés par la dépression humide d'une prairie qui se retrouve régulièrement sous eau de l'automne au printemps. Jusqu'il y a peu, de nombreux limicoles et canards de surface y faisaient halte ou y séjournaient un certain temps, profitant du relatif isolement du coin. Quelques invités de marque y ont même été admirés, comme la marouette ponctuée et le hibou des marais. Des passereaux comme le pipit farlouse et les tariers y abondent également. Cependant, en janvier 2022, d'importants travaux ont été réalisés au niveau de la dépression principale afin d'y creuser un chenal de drainage et d'y procéder à diverses plantations, ce qui a fortement restreint la surface de la zone humide. La conséquence la plus visible est une chute d'attractivité pour les oiseaux d'eau, à laquelle s'ajoute un risque accru d'inondation pour le village en aval, le site jouant en quelque sorte le rôle de bassin de crue. Hélas hors Natura 2000, ce milieu remarquable et exceptionnel pour la région garde pour le moment un intérêt écologique mais il est urgent de lui attribuer un statut de protection.

Carto

Régions naturelles

  • C0 - Brabant limoneux

Limites administratives

Ancienne(s) commune(s)SurfaceNouvelle(s) commune(s)Province(s)
Nil-Saint-Vincent-Saint-MartinWALHAINBRABANT

Cantonnements DNF

Cantonnement(s)SurfaceDirection(s)
NivellesMons

Mentions dans d'autres inventaires de sites

A compléter

Propriétaire(s)

Privé(s) Oui  ONG Oui  Communes Oui  Région Oui  Autres publics Oui

Espèces

Espèces de valeur patrimoniale

TaxonStatut de protectionListe rougeStatutAnnéeRep*ProtectionSource
Animaux - Vertébrés - Oiseaux
Acrocephalus palustrisOuiNonNicheur probable2022Divers obs.
Anas acutaOuiNonHalte migr.2022Divers obs.
Anas clypeataOuiOuiHalte migr. (max. 15 ex.)2016Divers obs.
Anas creccaNonOuiHalte migr. - hiv. (max. 15 ex.)2020Divers obs.
Anas querquedulaOuiOuiHalte migr.2016Divers obs.
Anthus pratensisOuiOuiHalte migr. - hiv.2022Divers obs.
Ardea albaOuiNonHalte migr. - hiv.2018Divers obs.
Athene noctuaOuiNonNicheur2021Divers obs.
Aythya fuligulaOuiNon2021Divers obs.
Calidris pugnaxOuiNonHalte migr. (max. 23 ex.)2022Divers obs.
Circus aeruginosusOuiOui2019Divers obs.
Circus cyaneusOuiOui2015Divers obs.
Columba oenasOuiNonPrésence régulière2022Divers obs.
Cuculus canorusOuiOuiNicheur possible2022Divers obs.
Emberiza calandraOuiOuiNicheur possible2012Divers obs.
Emberiza schoeniclusOuiOuiNicheur - hiv.2022Divers obs.
Fulica atraNonNonNicheur2020Divers obs.
Gallinago gallinagoOuiOuiHalte migr. - hiv. (max. 20 ex.)2022Divers obs.
Limosa limosaOuiNonHalte migr.2016Divers obs.
Numenius phaeopusOuiNonHalte migr.2021Divers obs.
Oenanthe oenantheOuiNonHalte migr.2022Divers obs.
Perdix perdixNonOui2022Divers obs.
Saxicola rubetraOuiOuiHalte migr.2022Divers obs.
Saxicola rubicolaOuiNonNicheur2022Divers obs.
Tachybaptus ruficollisOuiNonNicheur2022Divers obs.
Tringa glareolaOuiNonHalte migr.2016Divers obs.
Tringa ochropusOuiNonHalte migr.2022Divers obs.
Tringa totanusOuiNonHalte migr. (max. 10 ex.)2021Divers obs.

Commentaires sur la faune

Mammifères (obs.be 2008-2022): Capreolus capreolus, Lepus europaeus, Ondatra zibethicus.

Oiseaux (obs.be 2008-2022): Accipiter nisus, Acrocephalus palustris, Actitis hypoleucos, Aegithalos caudatus (incl. caudatus), Alauda arvensis, Alcedo atthis (occ.), Alopochen aegyptiaca, Anas acuta, Anas crecca, Anas platyrhynchos, Anser anser, Anthus pratensis, Anthus spinoletta, Anthus trivialis, Apus apus, Ardea alba, Ardea cinerea, Asio flammeus, Athene noctua, Aythya ferina, Aythya fuligula, Branta canadensis, Branta leucopsis, Buteo buteo, Calidris alpina, Calidris minuta, Calidris pugnax, Carduelis carduelis, Certhia brachydactyla, Charadrius dubius, Charadrius hiaticula, Chroicocephalus ridibundus, Ciconia ciconia, Ciconia nigra (2014), Circus aeruginosus, Circus cyaneus, Coloeus monedula, Columba livia domestica, Columba oenas, Columba palumbus, Corvus frugilegus, Coturnix coturnix (2022), Cuculus canorus, Curruca communis, Cyanistes caeruleus, Delichon urbicum, Dendrocopos major, Emberiza calandra, Emberiza citrinella, Emberiza schoeniclus, Erithacus rubecula, Falco columbarius, Falco peregrinus, Falco subbuteo, Falco tinnunculus, Fringilla coelebs, Fringilla montifringilla, Fulica atra, Gallinago gallinago, Gallinula chloropus, Garrulus glandarius, Himantopus himantopus (2020), Hirundo rustica, Ichthyaetus melanocephalus (2021), Larus argentatus, Larus canus, Larus fuscus, Limosa limosa, Linaria cannabina, Lophophanes cristatus, Lullula arborea, Mareca penelope, Mareca strepera, Motacilla alba, Motacilla cinerea, Motacilla flava (incl. thunbergi et flavissima), Numenius arquata (2013), Numenius phaeopus, Oenanthe oenanthe, Parus major, Passer montanus, Perdix perdix, Phalaropus fulicarius (2011), Phasianus colchicus, Phoenicurus ochruros, Phylloscopus collybita, Phylloscopus trochilus, Pica pica, Picus viridis, Pluvialis apricaria (2022), Podiceps nigricollis (2021), Porzana porzana (2021), Prunella modularis, Recurvirostra avosetta, Riparia riparia, Saxicola rubetra, Saxicola rubicola, Scolopax rusticola, Spatula clypeata, Spatula querquedula, Spinus spinus, Streptopelia decaocto, Sturnus vulgaris, Sylvia atricapilla, Sylvia borin, Tachybaptus ruficollis, Tadorna ferruginea, Tadorna tadorna, Tringa erythropus, Tringa glareola, Tringa nebularia, Tringa ochropus, Tringa totanus, Troglodytes troglodytes, Turdus merula, Turdus philomelos, Turdus pilaris, Turdus torquatus (2012), Turdus viscivorus, Vanellus vanellus.

Amphibiens (obs.be 2008-2022): Pelophylax ridibundus.

Papillons diurnes (obs.be 2008-2022): Aglais urticae, Inachis io, Pararge aegeria, Pieris napi, Pieris rapae, Vanessa atalanta, Vanessa cardui.

Libellules (obs.be 2008-2022): Aeshna mixta, Anax imperator, Calopteryx sp.Coenagrion puella, Coenagrion scitulum, Enallagma cyathigerum, Ischnura elegans, Libellula quadrimaculata, Orthetrum cancellatum.

Orthoptères (obs.be 2008-2022): Chorthippus parallelus, Conocephalus fuscus.

Commentaires sur la flore

Plantes vasculaires (obs.be 2008-2022): Agrostis stolonifera, Alopecurus pratensis, Anthriscus sylvestris, Arrhenatherum elatius, Artemisia vulgaris, Capsella bursa-pastoris, Cardamine hirsuta, Cardamine pratensis, Carduus crispus, Carex acutiformis, Carex otrubae, Carex riparia, Cirsium arvense, Cirsium vulgare, Convolvulus sepium, Dactylis glomerata, Epilobium hirsutum, Epipactis helleborine, Galium aparine, Geranium dissectum, Heracleum sphondylium, Holcus lanatus, Iris pseudacorus, Lamium purpureum, Lathyrus pratensis, Linaria vulgaris, Lolium perenne, Lycopus europaeus, Lythrum salicaria, Myosoton aquaticum, Persicaria amphibia, Phalaris arundinacea, Plantago major, Polygonum aviculare, Ranunculus sceleratus, Rumex crispus, Rumex obtusifolius, Sambucus nigra, Sonchus oleraceus, Trifolium pratense, Urtica dioica, Vicia cracca.

Espèces exotiques

Animaux: Alopochen aegyptiaca, Branta canadensis, Harmonia axyridis, Ondatra zibethicus, Pelophylax ridibundus, Tadorna ferruginea.

Conservation

Objectifs de conservation

A compléter

Menaces

Travaux de drainage (janvier 2022) menacant l'existence même de la zone naturellement inondable.

Recommandations

Il est urgent d'attribuer un statut de protection à cette zone humide remarquable, avant sa destruction pure et simple.

Cette dépression naturellement inondable joue le rôle de bassin de rétention en cas de crues.

Accès du public

Le site de Spèche est "perdu" au milieu des cultures de la Hesbaye brabançonne. Une voirie agricole, dite Chemin du Moulin Saint-Lambert, le longe au sud, reliant Nil-Saint-Martin à Saint-Lambert.

Un ancien sentier menant au site s'est retrouvé au fil du temps totalement recouvert par les champs cultivés. Un groupe de citoyens sensibilisés à la cause des anciennes voiries champêtres et réunis sous le nom de « À vot' sentier ! » a néanmoins pu le réhabiliter partiellement (VAN BRUSSEL, 2022).

Détails

Description physique

Le site de Spèche (ou «Pré d'Auffe») s'étend en Brabant wallon dans le nord de la commune de Walhain, à l'est du hameau de Nil-Saint-Martin. S'inscrivant dans un paysage très ouvert et agricole, il correspond à une zone inondable située en rive gauche du Nil, affluent de l'Orne (sous-bassin de la Dyle), à une altitude de 140 m.

Description biologique

Le site de Spèche s'articule autour d'une prairie humide inondable régulièrement sous eau durant les épisodes pluvieux. Son intérêt principal est d'ordre ornithologique (VAN BRUSSEL, 2022) et est documenté depuis le printemps 2008 quand des observateurs y signalent, sur la plateforme Observations.be récemment lancée, la présence de toute une série d'espèces intéressantes: courlis corlieu (Numenius phaeopus), sarcelle d'été (Spatula querquedula), grèbe castagneux (Tachybaptus ruficollis), fuligule milouin (Aythya ferina), canard chipeau (Mareca strepera), foulque macroule (Fulica atra), vanneau huppé (Vanellus vanellus), bergeronnette printanière (Motacilla flava, y compris la sous-espèce nordique thunbergi), bruant proyer (Emberiza calandra), etc. Depuis lors, jusqu'à la fin 2022, plus de 5700 données ont été recueillies relatives à au moins 130 espèces d'oiseaux (sans compter celles uniquement vues en vol).

Les principales espèces sont des limicoles et des canards de surface en halte migratoire et en séjour hivernal pour certaines comme la bécassine des marais (Gallinago gallinago) et la sarcelle d'hiver (Anas crecca). Certains passereaux sont également très régulièrement notés sur le site, dont le pipit farlouse (Anthus pratensis), le tarier des prés (Saxicola rubetra), le tarier pâtre (Saxicola rubicola), le bruant jaune (Emberiza citrinella) et le bruant des roseaux (Emberiza schoeniclus), ces trois derniers étant aussi bien hivernants que nicheurs locaux.

Parmi les visiteurs rares, signalons un phalarope à bec large (Phalaropus fulicarius) qui a séjourné quelques jours de décembre 2011, une cigogne noire (Ciconia nigra) immature chassant début août 2014, une ou deux marouettes ponctuées (Porzana porzana) en août-septembre 2021, un jeune grèbe à cou noir (Podiceps nigricollis) fin juillet 2021, ou encore 7 échasses blanches (Himantopus himantopus) en halte début avril 2020. Dernière espèce emblématique en date, un hibou des marais (Asio flammeus) se reposant sur le site le 9 mars 2022.

L'étude botanique reste à réaliser, moins de 50 espèces végétales ayant été recensées à ce jour. La partie dépressionnaire de la prairie humide héberge notamment l'agrostis stolonifère (Agrostis stolonifera), la cardamine des prés (Cardamine pratensis), la laiche des marais (Carex acutiformis), la laîche cuivrée (Carex otrubae = cuprina), la laiche des rives (Carex riparia), l'iris jaune (Iris pseudacorus), le lycope (Lycopus europaeus), la salicaire commune (Lythrum salicaria), la malachie aquatique (Myosoton aquaticum), la persicaire amphibie (Persicaria amphibia), la baldingère (Phalaris arundinacea), la renoncule scélérate (Ranunculus sceleratus), etc.

Le site comporte en outre plusieurs alignements de saules têtards qui structurent de façon marquante le paysage local, tout en apportant le gîte pour différentes espèces animales, comme la chevêche d'Athena (Athene noctua).

Divers